Cặp anh em đạo diễn Joel và Ethen Coen đình đám từ Hollywood, đã khuấy động bầu không khí cuồng nhiệt tại LHP Toronto bằng phim mới nhất của họ: A Serious Man theo phong cách black comedy quen thuộc. Được đánh giá là hứa hẹn một cách bất ngờ, A Serious Man (tạm dịch: Người đàn ông nghiêm túc) hiện đang là một trong những ứng cử viên sáng giá tại mùa giải Oscar 2010.
Được ghi hình tại St Louis Park, Minnesota thuộc tiểu bang vùng Trung Tây của Hoa Kỳ đặt trong bối cảnh năm 1967, bộ phim đưa người xem trở lại cái nhìn mang tính tự sự về chính tuổi thơ của hai anh em nhà Coen. Nhân vật chính Larry Gopnik, một người đàn ông trung lưu sinh sống giữa khu dân cư dành cho người Do Thái tại vùng ngoại ô Minneapolis, chứng kiến những đổi thay hết sức tiêu cực từ chính những mối quan hệ trong gia đình anh cho đến những con người xung quanh. Là một giáo sư trong trường Đại học Hebrew, bản thân Larry tìm mọi cách để cân bằng cuộc sống bên ngoài giảng đường y hệt như khi ông phải đối mặt với đủ mọi thành phần sinh viên đến từ các nơi trong lớp học của mình. Larry Gopnik như một người vô thưởng vô phạt, phải làm sao giải quyết các vấn đề thuộc phạm vi gia đình, đồng thời anh cũng nhận ra mình cũng không thể hiểu nổi cái thế giới nhỏ đầy biến động mà ông đang gồng mình sống mỗi ngày.
Anh em nhà Coen
Người vợ Judith của Larry, một phụ nữ không cần biết đến hậu quả của việc dễ dãi với con cái, cũng không cần thiết phải giữ danh dự cho chồng mình là một nhà giáo trong trường Đại học, và càng không hề muốn chung sống với anh sau khi đã dan díu với chính đồng nghiệp của Larry là tay giáo sư đứng tuổi Sy Ableman. Judith muốn một cuộc ly hôn "hợp thức hóa" với sự đồng thuận của chồng mình trong khi anh vẫn chưa quyết định dứt khoát, bởi Judith cho rằng Larry không yêu cô nồng nhiệt và quan tâm bằng người tình cô ta. Trong khi chính Larry cũng bị dụ dỗ bởi một phụ nữ trẻ nhà kế bên, chuyên khoả thân tắm nắng trước mặt ông. Chưa hết, con gái lớn của Larry là Sarah đã lấy cắp tiền của cha để bày ra một kế hoạch kiếm tiền liên quan đến mũi. Rắc rối hơn khi em trai của Sarah là Danny đi "chôm" lại tiền của chị mình mua cần sa để thoả mãn cơn nghiện. Bi kịch gia đình Larry không dừng lại ở đó khi người chú của anh là Arthur, một kẻ bị sái cổ phải nằm liệt ra giường và ngủ li bì trên tấm đi-văng mà chẳng cần bận tậm đến "miếng cơm manh áo". Và đến đây, chắc chắn bạn sẽ bật cười chua xót cho Người đàn ông nghiêm túc Larry khi số phận anh cũng bị đe doạ bởi một sinh viên gốc Hàn khi kẻ này nhất quyết đút lót tiền để nhận được số điểm cao hơn cho kì thi tốt nghiệp của mình và còn "hứa hẹn" sẽ trù dập Larry bằng những tin đồn thất thiệt khiến Larry lâm vào cảnh "cười ra nước mắt".
Trong nỗ lực tìm kiếm một đường lối cứng rắn và thông minh để giải quyết những vấn nạn của mình, Larry tìm lời khuyên từ ba Giáo sĩ Do Thái song chính bản thân anh cũng lao đao đi tìm câu hỏi đâu là giá trị đích thực của một cuộc sống thật sự, bởi vì không phải ở bất kì thời điểm nào, với bất kì ai, mọi chuyện đều có thể suôn sẻ. Cuộc sống, nhất là cuộc sống của những con người trong một cộng đồng nhỏ giữa hàng triệu người dân bản địa khác lạ, là một cuộc sống mang tính thử thách và đoàn kết, mang màu sắc dân tộc, văn hoá và là tấm bảng danh dự của một đất nước, một màu da. Larry Gopnik là đại diện cho một tầng lớp tri thức, tuy không sang giàu nhưng cũng chính bởi vì bản thân anh quá tốt đẹp để biến thành một kẻ bị lạm dụng bởi xã hội và thời cuộc. Người chú ăn vạ, hai đứa con hư đốn chỉ biết móc túi tiền của cha mình làm điều xấu xa hoang phí và thậm chí cả người vợ, dùng tiền của Larry nhưng lại thích ăn nằm với người đàn ông giàu có khác. Đứng trước những tai họa dễ dàng đổ ập xuống trên vai Larry bất kì lúc nào, có khi anh tự hỏi liệu trở thành một người đàn ông tốt có khó quá không ?
Mở đầu với hình ảnh ngôi làng nhỏ tận Do Thái một ngàn năm trước, là thông điệp ẩn mang giá trị sinh tồn, cái nôi để con người như Larry tồn tại, đấu tranh và làm việc cật lực để xây dựng một cuộc sống hạnh phúc theo ý nghĩa mà bất kì con người nào trên trái đất này cũng đều mong muốn. Nhưng Larry thực chất cũng phải là người hùng giữa vô số những kẻ xấu vây quanh anh, cũng bởi vì cái tính tình quá tốt của anh cũng dễ dàng khiến anh trở thành kẻ rắc rối và thích hi sinh. Bộ phim không phải là câu trả lời cho những vấn đề được đặt ra, mà nó nêu lí do bắt nguồn từ sự nhớ nhà của cộng đồng di dân, khi họ thiếu thốn sự tự do và niềm tin vào xứ sở họ đang sống. Một thế giới chưa có sự va chạm của Internet, mọi thứ đến với họ quá chậm và A Serious Man là một chuỗi những điều chẳng may không bao giờ có được kết thúc. Giống như cuộc sống hiện tại, chúng ta vẫn phải lao động, đương đầu với những diễn biến phức tạp mà chúng ta không hề đoán biết trước. Nếu không thông minh, không bản lĩnh và giàu kinh nghiệm, chúng ta có thể tiếp tục bị đẩy vào những bi kịch và rắc rối khác, chẳng bao giờ vơi. A Serious Man sẽ khiến cho chúng ta cười, nhưng cười không dễ nếu chúng ta nhìn lại cuộc sống của mình và đặt mình vào những bi kịch đó. Lại một lần nữa, với những Barton Fink (1991), Fargo (1996), No Country for Old Men (2007), A Serious Man tiếp tục là những bộ phim dễ dàng đánh động vào lòng người xem bởi phong cách black comedy với cái nhìn sắc sảo của Joel và Ethen Coen.
Được khán giả nhận xét là một phim hiếm hoi của anh em Coen không dùng đến bạo lực để giải quyết tình huống, A Serious Man tập trung vào tính hài hước nghiêm túc và gần giống với một phim châm biếm đầy bi kịch nhiều hơn một tác phẩm gây cười thông thường. Cách nay hai năm, anh em nhà Coen đã giành chiến thắng tại mùa trao giải Oscar lần thứ 81 bằng bộ phim sặc mùi bạo lực và hài tình huống No Country for Old Men, càn quét nhiều giải thưởng lớn của Bắc Mĩ với kinh phí làm phim khổng lồ và một dàn diễn viên thượng thặng như Javier Bardem, Tommy Lee Jones, Josh Brolin...Đến năm 2008, anh em họ tiếp tục cho ra một phim hài giật gân có nhiều pha bạo lực tự phát là Burn After Reading, bộ phim này không tạo được tiếng vang lớn nhưng cũng qui tụ dàn ngôi sao như Brad Pitt, George Clooney, Tilda Swinton...Còn với A Serious Man, anh em Coen đã thuyết phục nam tài tử sân khấu kịch Michael Stuhlbarg chuyển sang đóng phim, và được giới phê bình đánh giá cao. Ngoài Michael Stuhlbarg, tất cả diễn viên còn lại của A Serious Man đều lần đầu tiên chạm ngõ màn ảnh rộng, như Richard Kind vai người chú Authur; Sari Wagner Lennick vai người vợ Judith; Aaron Wolff, Jessica McManus trong vai Danny và Sarah; tuy nhiên họ đã hoàn thành xuất sắc vai diễn như chính diễn xuất chân phương của mình. Bối cảnh quê hương, qui mô hạn hẹp, dàn diễn viên vô danh là những điểm khác lạ giúp cho A Serious Man trở thành bộ phim đặc biệt nhất trong sự nghiệp làm phim của anh em Coen.
Bộ phim được quay vào tháng Chín năm 2008, khi đó anh em Coen mới vừa casting xong hai diễn viên trẻ thủ vai Danny và Sarah. Trở về cố hương, cả hai vị đạo diễn này đã tìm được những bối cảnh thích hợp nhất cho câu chuyện sẻ chia của mình: trung tâm Brooklyn; các quận như Edina, Richfield và Hopkins và Bloomington. Đặc biệt hơn cả, anh em Coen được sự ủng hộ của những người hàng xóm cũ tại Minnesota, điều này thúc đẩy tiến trình quay phim cũng như tạo được một cái nhìn thật nhất, tinh tế nhất về cuộc sống ngày xưa mà anh em họ đã từng trải qua.
Một số cộng sự đã làm việc lâu năm với anh em Coen cũng tham gia vào các vai trò quen thuộc như nhà quay phim Roger Deakins, người đã quay khoảng 10 phim của Coen và giành ba đề cử Oscar. Với A Serious Man, Roger Deakins chuộng các góc máy sắc nét, chắc gọn với nhiều hình ảnh sống động ở cự li khó. Nhà thiết kế trang phục Mary Zophers thì đây là lần thứ chín cô hợp tác với anh em Coen và đã có công tái hiện lại một phần xã hội những năm 60 trong thời tiết cực kì khó chịu của vùng đất Minnesota. Sau 44 ngày quay ráo riết, bộ phim được hoàn tất với kinh phí cực thấp và hiện đang được chiếu giới hạn tại các rạp ở Bắc Mĩ từ ngày 2 tháng 10 năm 2009 và là một trong năm phim ăn khách nhất trên bảng xếp hạng khu vực.
Được ghi hình tại St Louis Park, Minnesota thuộc tiểu bang vùng Trung Tây của Hoa Kỳ đặt trong bối cảnh năm 1967, bộ phim đưa người xem trở lại cái nhìn mang tính tự sự về chính tuổi thơ của hai anh em nhà Coen. Nhân vật chính Larry Gopnik, một người đàn ông trung lưu sinh sống giữa khu dân cư dành cho người Do Thái tại vùng ngoại ô Minneapolis, chứng kiến những đổi thay hết sức tiêu cực từ chính những mối quan hệ trong gia đình anh cho đến những con người xung quanh. Là một giáo sư trong trường Đại học Hebrew, bản thân Larry tìm mọi cách để cân bằng cuộc sống bên ngoài giảng đường y hệt như khi ông phải đối mặt với đủ mọi thành phần sinh viên đến từ các nơi trong lớp học của mình. Larry Gopnik như một người vô thưởng vô phạt, phải làm sao giải quyết các vấn đề thuộc phạm vi gia đình, đồng thời anh cũng nhận ra mình cũng không thể hiểu nổi cái thế giới nhỏ đầy biến động mà ông đang gồng mình sống mỗi ngày.
Anh em nhà Coen
Người vợ Judith của Larry, một phụ nữ không cần biết đến hậu quả của việc dễ dãi với con cái, cũng không cần thiết phải giữ danh dự cho chồng mình là một nhà giáo trong trường Đại học, và càng không hề muốn chung sống với anh sau khi đã dan díu với chính đồng nghiệp của Larry là tay giáo sư đứng tuổi Sy Ableman. Judith muốn một cuộc ly hôn "hợp thức hóa" với sự đồng thuận của chồng mình trong khi anh vẫn chưa quyết định dứt khoát, bởi Judith cho rằng Larry không yêu cô nồng nhiệt và quan tâm bằng người tình cô ta. Trong khi chính Larry cũng bị dụ dỗ bởi một phụ nữ trẻ nhà kế bên, chuyên khoả thân tắm nắng trước mặt ông. Chưa hết, con gái lớn của Larry là Sarah đã lấy cắp tiền của cha để bày ra một kế hoạch kiếm tiền liên quan đến mũi. Rắc rối hơn khi em trai của Sarah là Danny đi "chôm" lại tiền của chị mình mua cần sa để thoả mãn cơn nghiện. Bi kịch gia đình Larry không dừng lại ở đó khi người chú của anh là Arthur, một kẻ bị sái cổ phải nằm liệt ra giường và ngủ li bì trên tấm đi-văng mà chẳng cần bận tậm đến "miếng cơm manh áo". Và đến đây, chắc chắn bạn sẽ bật cười chua xót cho Người đàn ông nghiêm túc Larry khi số phận anh cũng bị đe doạ bởi một sinh viên gốc Hàn khi kẻ này nhất quyết đút lót tiền để nhận được số điểm cao hơn cho kì thi tốt nghiệp của mình và còn "hứa hẹn" sẽ trù dập Larry bằng những tin đồn thất thiệt khiến Larry lâm vào cảnh "cười ra nước mắt".
Trong nỗ lực tìm kiếm một đường lối cứng rắn và thông minh để giải quyết những vấn nạn của mình, Larry tìm lời khuyên từ ba Giáo sĩ Do Thái song chính bản thân anh cũng lao đao đi tìm câu hỏi đâu là giá trị đích thực của một cuộc sống thật sự, bởi vì không phải ở bất kì thời điểm nào, với bất kì ai, mọi chuyện đều có thể suôn sẻ. Cuộc sống, nhất là cuộc sống của những con người trong một cộng đồng nhỏ giữa hàng triệu người dân bản địa khác lạ, là một cuộc sống mang tính thử thách và đoàn kết, mang màu sắc dân tộc, văn hoá và là tấm bảng danh dự của một đất nước, một màu da. Larry Gopnik là đại diện cho một tầng lớp tri thức, tuy không sang giàu nhưng cũng chính bởi vì bản thân anh quá tốt đẹp để biến thành một kẻ bị lạm dụng bởi xã hội và thời cuộc. Người chú ăn vạ, hai đứa con hư đốn chỉ biết móc túi tiền của cha mình làm điều xấu xa hoang phí và thậm chí cả người vợ, dùng tiền của Larry nhưng lại thích ăn nằm với người đàn ông giàu có khác. Đứng trước những tai họa dễ dàng đổ ập xuống trên vai Larry bất kì lúc nào, có khi anh tự hỏi liệu trở thành một người đàn ông tốt có khó quá không ?
Mở đầu với hình ảnh ngôi làng nhỏ tận Do Thái một ngàn năm trước, là thông điệp ẩn mang giá trị sinh tồn, cái nôi để con người như Larry tồn tại, đấu tranh và làm việc cật lực để xây dựng một cuộc sống hạnh phúc theo ý nghĩa mà bất kì con người nào trên trái đất này cũng đều mong muốn. Nhưng Larry thực chất cũng phải là người hùng giữa vô số những kẻ xấu vây quanh anh, cũng bởi vì cái tính tình quá tốt của anh cũng dễ dàng khiến anh trở thành kẻ rắc rối và thích hi sinh. Bộ phim không phải là câu trả lời cho những vấn đề được đặt ra, mà nó nêu lí do bắt nguồn từ sự nhớ nhà của cộng đồng di dân, khi họ thiếu thốn sự tự do và niềm tin vào xứ sở họ đang sống. Một thế giới chưa có sự va chạm của Internet, mọi thứ đến với họ quá chậm và A Serious Man là một chuỗi những điều chẳng may không bao giờ có được kết thúc. Giống như cuộc sống hiện tại, chúng ta vẫn phải lao động, đương đầu với những diễn biến phức tạp mà chúng ta không hề đoán biết trước. Nếu không thông minh, không bản lĩnh và giàu kinh nghiệm, chúng ta có thể tiếp tục bị đẩy vào những bi kịch và rắc rối khác, chẳng bao giờ vơi. A Serious Man sẽ khiến cho chúng ta cười, nhưng cười không dễ nếu chúng ta nhìn lại cuộc sống của mình và đặt mình vào những bi kịch đó. Lại một lần nữa, với những Barton Fink (1991), Fargo (1996), No Country for Old Men (2007), A Serious Man tiếp tục là những bộ phim dễ dàng đánh động vào lòng người xem bởi phong cách black comedy với cái nhìn sắc sảo của Joel và Ethen Coen.
Được khán giả nhận xét là một phim hiếm hoi của anh em Coen không dùng đến bạo lực để giải quyết tình huống, A Serious Man tập trung vào tính hài hước nghiêm túc và gần giống với một phim châm biếm đầy bi kịch nhiều hơn một tác phẩm gây cười thông thường. Cách nay hai năm, anh em nhà Coen đã giành chiến thắng tại mùa trao giải Oscar lần thứ 81 bằng bộ phim sặc mùi bạo lực và hài tình huống No Country for Old Men, càn quét nhiều giải thưởng lớn của Bắc Mĩ với kinh phí làm phim khổng lồ và một dàn diễn viên thượng thặng như Javier Bardem, Tommy Lee Jones, Josh Brolin...Đến năm 2008, anh em họ tiếp tục cho ra một phim hài giật gân có nhiều pha bạo lực tự phát là Burn After Reading, bộ phim này không tạo được tiếng vang lớn nhưng cũng qui tụ dàn ngôi sao như Brad Pitt, George Clooney, Tilda Swinton...Còn với A Serious Man, anh em Coen đã thuyết phục nam tài tử sân khấu kịch Michael Stuhlbarg chuyển sang đóng phim, và được giới phê bình đánh giá cao. Ngoài Michael Stuhlbarg, tất cả diễn viên còn lại của A Serious Man đều lần đầu tiên chạm ngõ màn ảnh rộng, như Richard Kind vai người chú Authur; Sari Wagner Lennick vai người vợ Judith; Aaron Wolff, Jessica McManus trong vai Danny và Sarah; tuy nhiên họ đã hoàn thành xuất sắc vai diễn như chính diễn xuất chân phương của mình. Bối cảnh quê hương, qui mô hạn hẹp, dàn diễn viên vô danh là những điểm khác lạ giúp cho A Serious Man trở thành bộ phim đặc biệt nhất trong sự nghiệp làm phim của anh em Coen.
Bộ phim được quay vào tháng Chín năm 2008, khi đó anh em Coen mới vừa casting xong hai diễn viên trẻ thủ vai Danny và Sarah. Trở về cố hương, cả hai vị đạo diễn này đã tìm được những bối cảnh thích hợp nhất cho câu chuyện sẻ chia của mình: trung tâm Brooklyn; các quận như Edina, Richfield và Hopkins và Bloomington. Đặc biệt hơn cả, anh em Coen được sự ủng hộ của những người hàng xóm cũ tại Minnesota, điều này thúc đẩy tiến trình quay phim cũng như tạo được một cái nhìn thật nhất, tinh tế nhất về cuộc sống ngày xưa mà anh em họ đã từng trải qua.
Một số cộng sự đã làm việc lâu năm với anh em Coen cũng tham gia vào các vai trò quen thuộc như nhà quay phim Roger Deakins, người đã quay khoảng 10 phim của Coen và giành ba đề cử Oscar. Với A Serious Man, Roger Deakins chuộng các góc máy sắc nét, chắc gọn với nhiều hình ảnh sống động ở cự li khó. Nhà thiết kế trang phục Mary Zophers thì đây là lần thứ chín cô hợp tác với anh em Coen và đã có công tái hiện lại một phần xã hội những năm 60 trong thời tiết cực kì khó chịu của vùng đất Minnesota. Sau 44 ngày quay ráo riết, bộ phim được hoàn tất với kinh phí cực thấp và hiện đang được chiếu giới hạn tại các rạp ở Bắc Mĩ từ ngày 2 tháng 10 năm 2009 và là một trong năm phim ăn khách nhất trên bảng xếp hạng khu vực.
Đức Trần
(tổng hợp)