Một trong những vấn đề quan trọng về chấn thương chỉnh hình ở người già là nguy cơ gãy cổ xương đùi sau khi té nhẹ, đập mông xuống đất.
Những trường hợp mà chúng tôi hay gặp là bệnh nhân khoảng 60 tuổi trở lên, có bệnh lý đi kèm như tiểu đường, cao huyết áp, đi vào nhà tắm bị trượt chân té, đập mông xuống đất. Cú té nhẹ nhưng làm bệnh nhân không đi, đứng được. Người nhà hay nghĩ chắc bệnh nhân bị bong gân nên đau, cả nhà xúm vào xoa bóp thuốc, nằm nghỉ nhưng vẫn không đi được. Khi vào bệnh viện và chụp X-quang, bệnh nhân được bác sĩ thông báo gãy cổ xương đùi và phải mổ.
Những trường hợp khác, bệnh nhân ban đêm trở dậy đi vệ sinh, khi bước chân xuống giường bị vướng chân vào chăn làm té đập mông xuống nền nhà và cũng bị gãy cổ xương đùi.
Bệnh nhân càng lớn tuổi nguy cơ gãy vùng cổ xương đùi càng cao vì vùng này xương bị loãng, các thớ xương chịu lực mất đi. Cổ xương đùi lại phải chịu lực xé do trọng lượng đè xuống và phản lực từ dưới dội lên nên dễ gãy. Mặt khác, chỏm xương đùi có lượng máu nuôi khá nghèo nàn, các mạch máu này lại đi theo cổ xương đùi lên nuôi chỏm nên khi gãy cổ xương đùi các mạch này cũng bị tổn thương. Do đó, nguy cơ thiếu máu nuôi chỏm xương càng cao dẫn tới tình trạng hoại tử chỏm xương đùi rất lớn.
Nếu may mắn hơn, bệnh nhân có thể bị gãy vùng chân cổ xương đùi hay gãy liên mấu chuyển là vùng xương xốp. Khi đó nếu được kết hợp xương khả năng lành xương cao hơn nên tiên lượng cũng tốt hơn. Ngược lại, gãy xương vùng cổ xương đùi chính danh hay dưới chỏm xương đùi, khả năng lành xương sau mổ kết hợp xương kém hơn rất nhiều.
Một khi chỏm xương đùi bị hoại tử thì giải pháp cuối cùng giúp người bệnh có thể đi lại được là thay khớp háng với chi phí rất cao vượt ngoài tầm của nhiều gia đình. Thêm nữa người già hay có kèm các bệnh lý khác như tiểu đường, cao huyết áp, thận, phổi... khiến việc điều trị phức tạp hơn nhiều.
Làm tay vịn
Vậy thì tốt nhất là tránh té ngã. Dựa vào các tình huống hay gặp, các bác sĩ khuyên những gia đình có người già như sau:
- Làm tay vịn dọc theo tường trong nhà tắm vì đây là nơi người già hay té ngã nhất do trượt chân vì nền gạch ướt.
- Bồn cầu làm cao vừa tầm ngồi, không quá thấp làm dễ té ngã khi đứng dậy. Có một ghế nhựa cao để người già ngồi tắm hay thay quần áo vì có những trường hợp co một chân lên mặc quần áo, chân bên kia trụ không nổi làm té ngã.
- Ban đêm, có bô đi tiểu tại giường cho người già. Mắt kém, đèn tối do không dám bật đèn sợ ảnh hưởng giấc ngủ con cháu nên người già hay bị vấp té.Trong nhà, hãy đi dép có độ ma sát lớn, tránh các loại dép có đế bằng da hay cao su trơn láng dễ bị trượt chân.
- Việc đi đứng trong nhà cẩn thận, con cháu không giục các cụ làm các cụ bối rối ráng làm nhanh lẹ hay đi nhanh dễ té.
- Chủ động điều trị bệnh loãng xương để tránh nguy cơ gãy xương.
- Nếu đã té ngã thì vào bệnh viện để được khám và chẩn đoán xem có gãy cổ xương đùi hay không. Khi đó bác sĩ sẽ có phương thức điều trị thích hợp.
BS TĂNG HÀ NAM ANH, TTO
Những trường hợp mà chúng tôi hay gặp là bệnh nhân khoảng 60 tuổi trở lên, có bệnh lý đi kèm như tiểu đường, cao huyết áp, đi vào nhà tắm bị trượt chân té, đập mông xuống đất. Cú té nhẹ nhưng làm bệnh nhân không đi, đứng được. Người nhà hay nghĩ chắc bệnh nhân bị bong gân nên đau, cả nhà xúm vào xoa bóp thuốc, nằm nghỉ nhưng vẫn không đi được. Khi vào bệnh viện và chụp X-quang, bệnh nhân được bác sĩ thông báo gãy cổ xương đùi và phải mổ.
Những trường hợp khác, bệnh nhân ban đêm trở dậy đi vệ sinh, khi bước chân xuống giường bị vướng chân vào chăn làm té đập mông xuống nền nhà và cũng bị gãy cổ xương đùi.
Bệnh nhân càng lớn tuổi nguy cơ gãy vùng cổ xương đùi càng cao vì vùng này xương bị loãng, các thớ xương chịu lực mất đi. Cổ xương đùi lại phải chịu lực xé do trọng lượng đè xuống và phản lực từ dưới dội lên nên dễ gãy. Mặt khác, chỏm xương đùi có lượng máu nuôi khá nghèo nàn, các mạch máu này lại đi theo cổ xương đùi lên nuôi chỏm nên khi gãy cổ xương đùi các mạch này cũng bị tổn thương. Do đó, nguy cơ thiếu máu nuôi chỏm xương càng cao dẫn tới tình trạng hoại tử chỏm xương đùi rất lớn.
Nếu may mắn hơn, bệnh nhân có thể bị gãy vùng chân cổ xương đùi hay gãy liên mấu chuyển là vùng xương xốp. Khi đó nếu được kết hợp xương khả năng lành xương cao hơn nên tiên lượng cũng tốt hơn. Ngược lại, gãy xương vùng cổ xương đùi chính danh hay dưới chỏm xương đùi, khả năng lành xương sau mổ kết hợp xương kém hơn rất nhiều.
Một khi chỏm xương đùi bị hoại tử thì giải pháp cuối cùng giúp người bệnh có thể đi lại được là thay khớp háng với chi phí rất cao vượt ngoài tầm của nhiều gia đình. Thêm nữa người già hay có kèm các bệnh lý khác như tiểu đường, cao huyết áp, thận, phổi... khiến việc điều trị phức tạp hơn nhiều.
Làm tay vịn
Vậy thì tốt nhất là tránh té ngã. Dựa vào các tình huống hay gặp, các bác sĩ khuyên những gia đình có người già như sau:
- Làm tay vịn dọc theo tường trong nhà tắm vì đây là nơi người già hay té ngã nhất do trượt chân vì nền gạch ướt.
- Bồn cầu làm cao vừa tầm ngồi, không quá thấp làm dễ té ngã khi đứng dậy. Có một ghế nhựa cao để người già ngồi tắm hay thay quần áo vì có những trường hợp co một chân lên mặc quần áo, chân bên kia trụ không nổi làm té ngã.
- Ban đêm, có bô đi tiểu tại giường cho người già. Mắt kém, đèn tối do không dám bật đèn sợ ảnh hưởng giấc ngủ con cháu nên người già hay bị vấp té.Trong nhà, hãy đi dép có độ ma sát lớn, tránh các loại dép có đế bằng da hay cao su trơn láng dễ bị trượt chân.
- Việc đi đứng trong nhà cẩn thận, con cháu không giục các cụ làm các cụ bối rối ráng làm nhanh lẹ hay đi nhanh dễ té.
- Chủ động điều trị bệnh loãng xương để tránh nguy cơ gãy xương.
- Nếu đã té ngã thì vào bệnh viện để được khám và chẩn đoán xem có gãy cổ xương đùi hay không. Khi đó bác sĩ sẽ có phương thức điều trị thích hợp.
BS TĂNG HÀ NAM ANH, TTO